ALFABE YAZILIŞ OKUNUŞ A---------------------------A B---------------------------B C---------------------------TS ts olarak, mace --> matse (kedi) Ç---------------------------ÇI = Ç'KEMİ=ÇIKEMİ D---------------------------D DH-------------------------TH=TI dil ucunu diş ucuna değdirip d sesi çıkararak İngilizce this (th) E---------------------------E Ë---------------------------I olarak okunuyor(PËR=PIR veya NËNË=NANA) şeklinde F---------------------------F G--------------------------G GJ-------------------------GH Türkçedeki c gibi ama daha çok cy ya da ci gibi bir ses verir. gjuhë --> H--------------------------H (genelde yutulan bir harfitir) I---------------------------İ J--------------------------J Türkçedeki y sesi K--------------------------K L--------------------------L LL------------------------LL (İng. fall,call gibi) M-------------------------M N-------------------------N NJ------------------------GN tam oknuşu Nİ gibi NJE=NİO gibi ny olarak O-------------------------O P--------------------------P Q--------------------------Q harfi yumuşak Ç olarak okunur R-------------------------R RR-----------------------R S------------------------S SH-----------------------Ş Türkçedeki ş sesi T-------------------------T U------------------------U V------------------------V X------------------------DZ dz olarak, nxehtë --> nıdze:ht (sıcak) XH-----------------------C hoxha=hoca gibi Türkçedeki c sesi Y------------------------Ü Türkçedeki ü sesi Z------------------------Z ZH----------------------J Türkçedeki j sesi ARNAVUTÇA KİŞİ ZAMİRLERİ Unë ...... Ben Ti ...... Sen Ai ......O (eril) Ajo ...... O (dişil) Ne ...... Biz Ju ...... Siz Ata ...... Onlar (eril) Ato ...... Onlar (dişil) Arnavutçada isimler ve zamirler için cinslik kavramı vardır. Kişiler ve varlıklar için kullanılan isimler eril veya dişil özellikler taşır. Mesela, bir erkek veya bir kitap (libër - eril bir kelimedir) için ai zamiri, bir kadın veya bir pencere (dritare - dişil bir kelimedir) için ajo zamiri kullanılır. Ju zamirinin kullanımı ise aynen türkçedeki gibidir. Ti (sen) demek yerine resmi ve nazik bir hitap için ju (siz) zamiri kullanılır. Jam fiili: Jam, olmak demektir ve bir bakıma türkçedeki ekfiilin karşılığıdır. Kuralsız bir çekime sahiptir ve şimdiki zamandaki çekimi şöyledir: Unë jam ...... <> Ben ....im Ti je ...... <> Sen ....sin Ai është ...... <> O ......dir Ajo është ...... <> O ......dir Ne jemi ...... <> Biz ....iz Ju jeni ...... <> Siz ....siniz Ata janë ...... <> Onlar ..dirler Ato janë ...... <> Onlar ..dirler Önemli bir örnek verirsek: Unë jam shqiptar. Ti je shqiptar. Ai është shqiptar. Ajo është shqiptare. Ne jemi shqiptarë. Ju jeni shqiptarë. Ata janë shqiptarë. Ato janë shqiptare. Cümlelerin ne ifade ettiğini açıklamaya gerek yok herhalde. Arnavutçada isimler için eril ve dişillik söz konusu olduğu için yukarıdaki cümlelerde shqiptar isminde bazı değişiklikler olmuştur. shqiptar: arnavut (eril ve tekil biçim) shqiptarë: arnavutlar (eril ve çoğul biçim) shqiptare: arnavut (dişil ve tekil biçim) shqiptare: arnavutlar (dişil ve çoğul biçim) Yukarıda ai, ajo, ata ve ato zamirleri için uygun biçimler kullanılmıştır. Ama diğer zamirler için de bu durumlar söz konusudur. Mesela: Unë jam shqiptar. (Burada söyleyen kişi bir erkek.) Unë jam shqiptare. (Burada söyleyen kişi bir kadın.) Ne jemi shqiptarë. (Burada söyleyen bir grup erkek ya da kadın-erkek karışık bir grup.) Ne jemi shqiptare. (Burada söyleyen bir grup kadın.) Ju jeni shqiptar. (Burada resmi bir şekilde bir erkeğe hitap ediliyor.) Ju jeni shqiptare. (Burada bir grup kadına ya da resmi biçimde tek bir kadına hitap ediliyor, yani konuşmanın akışına bağlı.) OLUMSUZ CÜMLELER Fiilin başına nuk ya s' getirilerek oluşturulur. Unë nuk jam .... <> Ben .... değilim Ti nuk je .... <> Sen .... değilsin Ai nuk është .... <> O .... değildir Ajo nuk është .... <> O .... değildir Ne nuk jemi .... <> Biz .... değiliz Ju nuk jeni .... <> Siz .... değilsiniz Ata nuk janë .... <> Onlar .... değildirler Ato nuk janë .... <> Onlar .... değildirler ya da, Unë s'jam .... Ti s'je .... Ai s'është .... Ajo s'është .... Ne s'jemi .... Ju s'jeni .... Ata s'janë .... Ato s'janë .... Örnek: Unë nuk jam anglez. Unë s'jam anglez. Ben ingiliz değilim. JAM FİİLİNİN SORU CÜMLELERİNDE KULLANILIŞI Olumlu ya da olumsuz herhangi bir cümlenin başına 'a' getirilirse o cümle soru biçimine girer. Örnek: A je shqiptar? Arnavut musun? A nuk je shqiptar? Arnavut değil misin? Bu durumda 'a' Türkçe'deki 'mi' soru eki karşılığıdır diyebiliriz. Soru cümlesi kurulurken kişi zamiri jam fiilinden sonra gelebilir. A je ti shqiptar? Sen arnavut musun? 'a' kullanılmadan sadece cümleye soru tonlaması katılarak da soru cümlesi oluşturulabilir. Ti je shqiptar? Sen arnavut musun? AYLAR ve HAFTALAR Hafta - Javë (yav) Paratesi - E hënë (e hın) Salı - E Martë (e mart) Çarşamba - E Mërkurë (e mırkur) Perşembe - E Enjte (e enyte) Cuma - E Premte (e premte) Cumartesi - E Shtunë (e ştun) Pazar - E Diellë (e diell) Ay - Muaj (muay) Ocak - Janar (yanar) Şubat - Shkurt (şkurt) Mart - Mars (mars) Nisan - Prill (prill) Mayıs - Maj (may) Haziran - Qershor (çerşor) Temmuz - Korrik (korrik) Ağustos - Gusht (guşt) Eylül - Shtator (ştator) Ekim - Tetor (tetor) Kasım - Nëntor (nıntor) Aralık - Dhjetor (this kelimesinin söylenişi dhyetor) RENKLER Beyaz - Bardh (bardh) Siyah - Zezë (zez) Mavi - Kaltër (kaltır) Sarı - Verdhë (verdh) Kırmızı - Kuqe (kuçe) Turuncu - Ngjyrë portokalli (ncür portokalli - yani portakal rengi diye anlatılır) Yeşil - Gjelbër (celbır) Kahverengi - Kaft (kaft) Ayrıca koyu renkler için Mbyllt (mbüllt) kullanılır. Koyu kırmızı - Kuqe mbyllt Lacivert - Kaltër mbyllt SAYILAR Numrat 1 - Një (nyı) 2 - Dy (dü) 3 - Tre (tre) 4 - Katër (katır) 5 - Pesë (pes) etmeyin : ) 6 - Gjashtë (caşt) 7 - Shtatë (ştat) 8 - Tetë (tet) 9 - Nëntë (nınt) 10 - Dhjetë (dhyet) 11 - Njëmbëdhjetë (nyımbıdhyet) 12 - Dymbëdhjetë (dümbıdhyet) 13 - Trembëdhjetë (trembıdhyet) bu şekilde 20'ye kadar devam eder... 20 - Njëzet (nyızet) 21 - Njëzetenjë (nyızetenyı) 22 - Njëzetedy (nyızetedü) 23 - Njëzetetre (nyızetetre) bu şekilde 30'a kadar devam eder... 40 - Dyzet veya Katërdhjetë (düzet veya katırdhyet) 41 - Dyzetenjë veya Katërdhjetenjë (düzetenyı veya katırdhyetenyı) 42 - Dyzetedy veya Katërdhjetedy (düzetedü veya katırdhyetedü) 43 - Dyzetetre veya Katërdhjetetre (düzetetre veya katırdhyetetre) bu şekilde 50'ye kadar devam eder... 50 - Pesëdhjet (pesdhyet) 51 - Pesëdhjetenjë (pesdhyetenyı) 52 - Pesëdhjetedy (pesdhyetedü) 53 - Pesëdhjetetre (pesdhyetetre) bu şekilde 60'a kadar devam eder... 60 - Gjashtëdhjet (caştıdhyet) 61 - Gjashtëdhjetenjë (caştıdhyetenyı) 62 - Gjashtëdhjetedy (caştıdhyetedü) 63 - Gashtëdhjetetre (caştıdhyetetre) bu şekilde 70'e kadar devam eder... 70 - Shtatëdhjet (ştatıdhyet) 71 - Shtatëdhjetenjë (ştatıdhyetenyı) 72 - Shtatëdhjetedy (ştatıdhyetedü) 73 - Shtatëdhjetetre (ştatııdhyetetre) bu şekide 80'e kadar devam eder... 80 - Tetëdhjet (tetıdhyet) 81 - Tetëdhjetenjë (tetıdhyetenyı) 82 - Tetëdhjetedy (tetıdhyetedü) 83 - Tetëdhjetetre (tetıdhyetetre) bu şekide 90'a kadar devam eder... 90 - Nëntëdhjet (nıntıdhyet) 91 - Nëntëdhjetenjë (nıntıdhyetenyı) 92 - Nëntëdhjetedy (nıntıdhyetedü) 93 - Nëntëdhjetetre (nıntıdhyetetre) bu şekilde 100'e kadar devam eder... 100 - Njëqind (nyıçind) 200 - Dyqind (düçind) 300 - Treqind (treçind) bu şekilde 1000'e kadar devam eder... 1000 - Njëmijë (nyımiy) 2000 - Dymijë (dümiy) 3000 - Tremijë (tremiy) 10.000 - Dhjetemije (dhjetmiy) 100.000 - Njëqindmijë (njıçindmiy) 1.000.000 - Njëmilion (nyımilion) Bu derslere katkıda bulunanlara teşekkürler (Forumdaki adlarıyla alfabetik ) Agron iskenderbegSS Kosovalı Prizrenase Studenti